تا حالا عرق از سر، صورت و دست تان چکیده است؟ آن قدر که کلافه شده اید و حتی گاهی نیز در مقابل دیگران خجالت هم کشیده اید؟ احتمالا بسیاری از ما در فصل تابستان این مورد را تجربه کرده ایم. تعریق زیاد، ناراحتی شایعی است که در بسیاری از افراد معمولی هم دیده می شود، تنها بعضی از افراد بیشتر از دیگران عرق می کنند و بعضی ها غدد عرق شان با کمترین تحریک، فعال می شود. چنین تعریقی بیشتر در جوانان و افراد میانسال دیده می شود، در واقع وقتی دمای بدن افزایش می یابد، این عرق کردن نوعی مکانیسم دفاعی بدن است، بنابراین اینگونه جا افتاده است که تعریق بیشتر در فصول گرم است اما بعضی از افراد حتی در فصول سرد سال نیز تعریق زیادی دارند. دکتر امیرهوشنگ احسانی، متخصص پوست و مو هر آنچه لازم است درباره تعریق و راه های درمان آن بدانید در این مطلب به شما می گوید.

عرق بدن انسان بو ندارد و بدبو نیست ولی تعریق در مناطق خاصی از جمله زیر بغل و کشاله ران بوی بد می گیرد و این به دلیل میکروب های خاصی است که در چین های پوست یعنی زیر بغل و کشاله ران وجود دارد و عرق را تجزیه می کنند و تجزیه عرق باعث به وجود آمدن یک بوی بد می شود و در نتیجه فرد احساس ناخوشایندی پیدا می کند.برای افرادی که به شکل بدبویی تعریق پیش می آید باید داروهایی تجویز شود که هم میزان عرق را کم کند و هم میزان میکروب های سطح پوست را کاهش دهد تا تجزیه عرق پیش نیاید و بویش آزاردهنده نشود. البته در کنار این درمان ها شست وشوهای مکرر و استفاده از صابون های آنتی باکتریال هم موثر است.



● چه زمانی برای تعرق به پزشک مراجعه کنید؟

بعضی افراد تقریبا در بیشتر سال دچار تعریق می شوند اگر در این حالت تمام بدن به طور مداوم عرق کند، بهتر است که بررسی های پزشکی انجام شود، یعنی باید به لحاظ مسائل داخلی مورد معاینه قرار بگیرند. مهم ترین تست در این حالت تست های تیروئیدی است به خصوص از نظر پرکاری عملکرد تیروئید.

ولی تعریق بعضی از افراد به طور منطقه ای است یعنی مناطق خاصی از بدن شان است که به طور مداوم عرق می کند، بعضی کف دست های شان، زیر بغل، کف پاهای شان و بعضی دیگر پیشانی شان. این افراد به طور بیمار گونه ای حتی زمانی که هوا چندان هم گرم نیست عرق می کنند و خیلی اوقات این تعریق آنقدر شدید می شود که آزاردهنده می شود و در فعالیت های اجتماعی روزانه نیز اختلال به وجود می آورد. در این حالت اعصاب سمپاتیک فعالیت شان افزایش می یابد که باعث تحریک بیشتر فعالیت غدد عرق می شود و در نتیجه فرد دچار تعرق زیاد می شود و پزشک می تواند راه حل هایی را به این افراد پیشنهاد کند.



● برای کاهش عرق صورت چه کنید؟

درمان تعریق بیش از حد صورت از همه سخت تر است و یکی از جاهای بسیار مشکل برای درمان است چون نمی توان از دستگاه یونوتوفورزیس استفاده کرد و آمپول بوتاکس نیز در این منطقه کاربردی ندارد و باید فقط با محلول های ضد عرق تا حدی تعریق را کنترل کرد. از طرف دیگر، شستن مداوم صورت تا حدی تعریق را کم می کند ولی مقدارش چندان زیاد( بیش از ۱۵تا ۲۰درصد) و بنابراین راه حل مناسبی نیست. این افراد برای این که ظاهر بهتری داشته باشند و مدام پوست شان برق نزند می توانند از ضد آفتاب های بسیار کم چرب استفاده کنند، ضد آفتاب نباید خیلی آبکی باشد که با تعریق شسته شود، ضد آفتاب هایی که مخصوص ورزشکارهاست می تواند برای این افراد خوب و موثر باشد.



● بوتاکس برای درمان عرق

روش سوم برای درمان تعریق استفاده از آمپول های بوتاکس است . بوتاکس علاوه بر این که عضله را فلج می کند و در درمان چین و چروک ها تاثیر دارد برای درمان تعرق زیاد نیز کاربرد دارد. این دارو روی گیرنده های تحریک کننده عرق قرار می گیرند و مانع از تحریک این غده توسط محرک های عرقی می شوند. این روش درمانی درصورتی که در محل مناسب تزریق شود، کاملا بی خطر است و باید حتما تحت نظر پزشک با تجربه باید انجام شود. البته اثر این دارو موقتی است و بعد از مدتی غدد عرق حدودا ۵ تا ۶ ماه به حالت قبلی خود برمی گردند و لازم است تزریق تکرار شود. البته در ناحیه زیر بغل. چون این ناحیه تکنیک ساده ای دارد و درد چندانی هم ندارد اما استفاده از این روش در کف دست و پا با مشکلاتی همراه است. از آنجا که مقدار مصرف این سم در دست و پا زیاد است تزریق در این نواحی معمولا با درد شدید و حتی غیرقابل تحملی همراه است. بنابراین بهتر است قبل از تزریق، این نواحی کاملا بی حس شوند تا تحمل آن ساده تر شود.



● کاهش تعریق ضرر ندارد؟

تمام درمان ها در کم کردن تعریق خلاصه می شود و برای بسیاری این سوال پیش می آید که آیا تعریق کم ضرر ندارد؟ اول باید بگویم که ضرری ندارد و نکته دیگر این که این کم کردن تعریق در سطح وسیع نیست یعنی وقتی تعریق کف دست یا پای فرد کم شود این به این معنا نیست که تعریق جاهای دیگرش نیز کم می شود.

جاهای دیگر بدن تعریق می کند و آن مقدار عرقی که باید از بدن خارج شود از مناطق دیگر می رود بنابراین هیچ عارضه ای وجود ندارد.



● چگونه عرق بدون بو می شود؟

وقتی پزشکی برای فرد داروهای آنتی باکتریال خوراکی و موضعی تجویز می کند در واقع می خواهد میکروب ها را از بین ببرد و در نتیجه فرد عرق می کند ولی بوی بد عرقش کم می شود.



● بوتاکس در حرکت دست ها اختلال ایجاد می کند؟

از آن جا که بوتاکس خیلی سطحی تزریق می شود هیچ اختلالی در حرکات فرد به وجود نمی آید البته ممکن است در همان روزهای اول فرد نتواند اجسام ظریف را با دستش بگیرد یا در بستن دکمه و زیپ شلوار مشکل پیدا کند اما بعد از ۲ یا ۳ هفته کاملا بهبود می یابد.تزریق بوتاکس در کم کردن تعریق کف دست حدود ۸۰ درصد موثر است و در کم کردن تعریق زیر بغل تا ۹۰ درصد می تواند بهبوددهنده باشد.



● ساده ترین درمان تعرق کف پا و دست

کسانی که کف پا یا دست شان تعریق بیش از حد دارد ابتدا باید با تجویز پزشک از داروهای خاصی استفاده کنند. در سر دسته این داروها محصولاتی به نام آلومینیوم کلراید با غلظت های ۲۰ و ۲۵ درصد است این نوع داروها غدد عرق را می بندد و باعث کم کاری غدد عرق می شوند، می توانید از اسپری های ضدعرق قوی که حاوی ۱۰ تا ۱۵ درصد هگزاهیدرات کلرید آلومینیوم هستند، استفاده کنید و دسته دوم داروهایی هستند، از موادی مانند فرمالین با درصد بسیار کم گرفته می شوند این دارو نیز غدد عرق را می بندند و بدن دیگر عرق روش دیگر برای کم کردن عرق استفاده از دستگاه خاصی به اسم «یونوتوفورزیس» است، روش کار با این دستگاه به این طریق است که بیمار دست و پایش را درون محلولی در دستگاه قرار می دهد، از این محلول جریان برق عبور می کند و این جریان برق باعث بسته شدن غدد عرقی دست و پا می شود. در واقع جریان الکتریسیته به طور موقت کار غدد عرق را متوقف می کند. اثر این دستگاه تنها تا زمانی است که فرد از آن استفاده می کند و بعد از مدتی استفاده نکردن از دستگاه تعرق دوباره به حالت اول باز خواهد گشت.



● اگر هیچ درمانی جواب ندهد!

روش آخر برای درمان تعرق کف پا و دست نوعی جراحی خاص است، در این روش جراح سیستم اعصاب سمپاتیک ناحیه مورد یعنی کف پا یا کف دست را تخریب می کند. البته این شیوه درمان حتما باید توسط پزشک جراح انجام شود نه متخصصان پوست اما مشکل این جراحی این است که ممکن است، تعریق در نواحی دیگر افزایش یابد و این عمل فقط در مواردی توصیه می شود که بدن به درمان های اولیه مثل دارو و دستگاه یونوتوفورزیس و آمپول بوتاکس جواب ندهد.



● مام زیر بغل باعث خارش می شود؟

خب از آنجا که درجه حساسیت افراد متفاوت است، امکان بروز چنین حساسیتی با هر ترکیبی وجود دارد و لازمه درمان این مشکل، قطع مصرف محصول و درمان اختصاصی است. شایع ترین عارضه ای که ممکن است ایجاد شود، درماتیت های (التهاب های) موضعی ناشی از تحریک پوستی توسط این مواد است که این مورد بیشتر در ارتباط با نمک های آلومینیوم است که در نواحی زیر بغل و گاه دست ها و پاها (محل های مصرف) ایجاد می شود. با کاهش دفعات مصرف یا استفاده از ترکیبات ملایم تر و نیز استفاده از آن در پوست بدون عرق و به خصوص شب ها که عرق کردن کمتر است، ضمن این که موجب اثر بیشتر و عوارض کمتر می شود، آسیب کمتری نیز به البسه وارد می کند.



● چرا باید پاها را شست؟

یکی دیگر از مشکلات پا باز هم در فصل گرم سال ایجاد زخم ها و التهاب های دردناک در بین انگشتان پاست. این مشکل هم به دنبال تعریق زیادی در پا ایجاد می شود. به طور کلی محیط مرطوب و گرم بهترین محیط برای رشد باکتری ها و قارچ هاست. بین انگشتان پا هم دقیقا همین ۲ مشخصه را دارد. بنابراین رشد قارچ ها در این نواحی بسیار رایج و از طرفی ساده تر است ؛ اما باز هم جای نگرانی نیست. این مشکل هم به سادگی قابل درمان است. برای مقابله با آن لازم است بعد از هربار که پا را از کفش خارج می کنیم، پا شسته شود و بعد از شست و شو کاملا خشک شود. خشک کردن مرحله بسیار مهمی است که معمولا بسیاری از ما آن را رعایت نمی کنیم و در حقیقت با وجود شست و شو رطوبت لازم برای رشد میکروب ها را فراهم می کنیم! بنابراین بعد از هر شست و شو لازم است بین انگشتان کاملا خشک شود.



● از کدام ضد عرق استفاده کنیم ؟

در همه اسپری ها و ضدعرق ها از صابونی گرفته تا ژلی و... ترکیباتی از آلومینیوم با غلظت های بسیار پایین وجود دارد که تعریق را کم می کنند، علاوه بر این ترکیباتی از آنتی باکتریال ها دارند که میکروب های ایجاد کننده بوی بد را از بین می برند. بین مدل های مختلف این ضدعرق ها از صابونی تا رولی یا اسپری یا... تفاوت چندانی بین مواد اصلی و موثر وجود ندارد بنابراین این که کدام را انتخاب کنید کاملا وابسته به سلیقه خودتان است. گاهی می شنویم بعضی می گویند این ضدعرق ها باعث تحریک غدد لنفاوی و سرطان سینه و... می شوند، در این مورد جای هیچ گونه نگرانی نیست به شرط این که از آن دسته دئودورانت ها و مام رولت هایی استفاده کنیم که مجوز وزارت بهداشت دارند این مجوز نشان می دهد که روی این مواد آزمایش های لازم انجام شده و از مسدودهای خاصی گذشته اند و فاقد هرگونه احتمال سرطان زایی هستند پس با انتخاب درست جای هیچ نگرانی نیست.



● تعریق زیاد پوست را بهتر می کند؟

گاهی می شنویم که می گویند عرق کردن زیاد باعث بهتر شدن پوست می شود یا تعریق صورت سبب به وجود آمدن جوش می شود ولی بین این ها هیچ ارتباطی وجود ندارد و تمام این حرف ها نادرست است.



● دوش آب سرد چه تاثیراتی دارد؟

بهتر است در فصل گرم سال از دوش گرفتن با آب سرد و خنک غافل نمانیم. این دوش گرفتن های مکرر بدن را خنک می کنند و طبیعی است که هر چه دمای بدن کمتر شود میزان تعریق هم کمتر می شود البته دوش آب سرد زمانی می تواند در کاهش تعریق موثر واقع شود که تعریق ناشی از بیماری نباشد. پس قبل از هر اقدامی بهتر است به دنبال تعریق زیاد به متخصص پوست مراجعه کرده و از علت آن آگاه شوید. علاوه بر این ها باید بدانید تعریق زیاد و تجمع ترشحات عرق زمینه ساز بروز حساسیت های پوستی، بیماری های قارچی و... می شود، بنابراین استفاده از مام، دئودورانت، صابون، کرم و ژل های شست وشو به طور مرتب در فصل گرما توصیه می شود.



● کسانی که کف سرشان عرق می کند

درمان تعریق کف سر نیز بسیار مشکل است، در این منطقه نمی توان به راحتی دارو تجویز کرد و تنها راه این است که فرد در محیط هایی قرار بگیرد که تعریق کمتری داشته باشد. استحمام هر روزه می تواند تا حدی کمک کننده باشد ولی راه حل خیلی مؤثری نیست.



● چرا تعریق لباس را زرد می کند؟

همان طور که گفتیم روی پوست میکروب هایی وجود دارد و این میکروب ها موادی از عرق را تجزیه می کنند که در بافت پارچه نفوذ می کند و باعث ایجاد رنگ زرد در لباس می شود، اگر از داروهای آنتی باکتریال استفاده شود این میکروب ها کم می شود و در نتیجه نه لباس بو می گیرد و نه رنگ، البته استفاده از ضد عرق ها نیز به دلیل وجود مواد آنتی باکتریال تا حدی موثر است بهترین زمان برای استفاده از مواد خوشبوکننده و ضد تعریق زیر بغل، بعد از استحمام است تا مجاری غدد بسته شود و با کاهش تعریق و از بین رفتن میکروب ها دیگر لباس شما رنگ نگیرد، البته استفاده از مواد خوشبوکننده برای بچه ها توصیه نمی شود.

تعریق اغلب برای افراد، صرفاً یک ناراحتی جزیی است. بویی که در بعضی موارد ایجاد می‌شود به‌ علت عرقی است که احتمالاً بوی آزاردهنده‌ای دارد. گر چه تعریق عملا بویی به همراه ندارد، با این حال ممکن است در تماس با باکتری‌های روی پوست بوی ناخوشایندی ایجاد کند.


قرارگرفتن در معرض آفتاب، انجام حرکات ورزشی، ایراد سخنرانی و به عبارتی انجام کلیه این فعالیت‌ها می‌تواند موجب ایجاد تعریق در بدن شود. عرق‌ کردن تحت چنین شرایطی، امری طبیعی و نشانه سلامت است. زمانی که در معرض گرما قرار می‌گیرید و به هنگام حرکات ورزشی شدید یا استرس شدید، حجم زیادی از آب بدن به‌ صورت تعریق خارج می‌شود.

مکانیسم تعریق

عملکرد اصلی تعریق خنک کردن دمای بدن به منظور ثابت نگه داشتن آن تا حداکثر ۳۷ درجه است، فرآیند تعریق عموما با قرار گرفتن در محیط گرم و مرطوب، فعالیت کردن یا وجود تب فعال می‌شود. توانایی تعریق به انسان این امکان را می دهد که در شرایط آب و هوای متفاوت زندگی کند.

بدن ما دو نوع عرق «آپوکراین» و «اکرین» ترشح می‌کند، عرق «اکرین» برای پایین آوردن درجه حرارت بدن، مثلا هنگام ورزش یا زمانی که هوا خیلی گرم است کاربرد دارد. این نوع عرق در همه قسمت‌های بدن به طور یکنواخت ترشح می‌شود و بی بو است.

«آپوکراین» نوع ویژه ای از ترشحات بدن است که در محل‌های مخصوصی مثل زیر بغل، کشاله های ران، دست‌ها و پاها ایجاد می‌شود. این نوع عرق دلیل پیدایش بوی تند و زننده است. ولی آپوکراین هم مثل اکرین کاملا بی بو است و حاوی چربی و پروتئین است. باکترهایی روی بدن ما وجود دارند که از عرق آپوکراین تغذیه می‌کنند و وقتی این عرق را مصرف می‌کنند همان کاری که سایر موجودات زنده پس از غذا خوردن انجام می دهند از او سر می زند. به طوری که غذا را دفع می‌کند و این بوی زننده و منزجر کننده از این موضوع ناشی می شود.

عوامل پیدایش بوی بدن چیست؟

درست حمام نکردن: یکی از دلایل عمده در پیدایش بوی بد این است که به میزان کافی حمام نمی کنیم. البته فقط شست و شوی بدن کافی نیست، پاکی و نظافت لباسها نیز در این مسئله موثر هستند.

عرق کردن: بدن برخی افراد بوی تندتری دارد به این دلیل که بیشتر عرق می‌کنند دلیل آن می تواند استرس یا فعالیت جسمی بیش از اندازه باشد این روزها استرس عامل رایج تری است. توقعات بالا، برنامه‌های فشرده کاری و … همه و همه اضطرابی بیش از حد نرمال بر بدن وارد می‌کنند که باعث عرق کردن بیشتر می شود. عرق کودکان معمولا بوی بد نمی گیرد به این علت که آبوکراین ترشح نمی کنند از این رو باکتری‌ها نمی توانند با چیزی فعل و انفعال داشته باشند. با بالا رفتن میزان تستوسترون بدن در دوران بلوغ، آپوکراین نیز ترشح می شود.

تغذیه: خوردن بعضی از غذاها نیز می تواند بر بوی بدن تاثیرگذار باشد غذاهایی تند و تلخ با بوی نافذ معمولا تاثیر منفی بر بوی بدن بدن دارند. سیر، زیره و کاری نمونه‌هایی از این غذاها هستند . کمبود روی نیز می تواند در این زمینه موثر باشد.

چه باید کرد؟

بیشتر حمام کنید. حمام کردن و شست و شوی به موقع لباس‌ها می تواند شروع خوبی باشد.

تغذیه مناسب: کم کردن مصرف کافئین از برنامه غذایی روزانه بسیار مفید خواهد بود. قهوه، نوشابه، شکلات و سایر مواد غذایی کافئین دار با تحریک غده ترشح کننده آپوکراین در ایجاد بوی بدن بدن تاثیر دارند. نوشیدن میزان کافی آب و مایعات،غدد ترشح کننده اکرین را فعال می سازد که باعث رقیق تر شدن عرق آپوکراین می شود.

استفاده از دئودورانت‌ها و ضد عرق‌ها به صورت استاندارد وقتی به یک ترکیب ضد عرق اطلاق می شود و آن را موثر می دانند که پس از مصرف بتواند حداقل ۲۰ درصد از میزان تعریق یک ناحیه بکاهد به طور کلی هدف از کاربرد مواد ضد عرق و بو بر افزایش بهداشت فردی است.

اکثر دئودورانت‌ها فقط بوی بد بدن را می پوشانند اما دئودورانت‌هایی هستند که با این عناصر مقابله می‌کنند موثرترین بهتریت دئودورانت‌ها حاوی آلومینیوم یا روی هستند که درهر دوی این عناصر برای مقابله با باکتریهای تولید کننده عرق را مسدود می‌کنند و باکتری‌ها نیز چیزی برای فعل و انفعال با آن ندارند.

دئودورانت‌ها اگر چه به علت دارا بودن اسانس پوست را خوشبو می‌کنند ولی در میزان تعریق نقشی ندارند بنابراین در کنار آنها به مواد ضد عرق نیز نیاز است این قبیل محصولات جنبه دارویی داشته و میزان تعریق بدن را کاهش می دهند.

براساس گزارش وزارت بهداشت، اما در صورتی که بهداشت فردی و شست و شوی مرتب و انتخاب صحیح پوشاک وجود نداشته باشد کاربرد این مواد به خصوص اسپری‌های خوشبو کننده نه تنها کار ساز نبوده بلکه بوی ترکیبی حاصل از بدن بسیار آزار دهنده تر خواهد شد. ضمن اینکه امکان استفاده از این اسپری‌ها برای برخی افراد به دلیل داشتن حساسیت پوستی نسبت به آنها وجود ندارد.

درمان‌های دیگر

اگر بوی عرق بدن با هیچ کدام از روشهای بالا از بین نرفت بدانید که راههای دیگری نیز برای رفع آنها وجود دارد که نیازمند تجویز پزشک است . موارد بسیار شدید احتمالا از بیماریهای خاص ناشی می شوند که باید تحت درمان قرار بگیرند